Sağlam həyatın əsasları adekvat və balanslı qidalanma və müntəzəm idmandır. Adekvat və balanslaşdırılmış qidalanma ilə orqanizmin funksiyalarını yerinə yetirmək üçün vitaminlər, minerallar, zülallar və karbohidratlar kimi lazımi enerji və qidaları əldə edə bilərsiniz. Müntəzəm idmanın faydaları haqqında daha ətraflı məlumat üçün “Nizamlı idmanın faydaları nələrdir?” adlı məqaləmizi oxuya bilərsiniz.
Son illərdə texnologiyanın inkişafı ilə paralel olaraq həyat tərzində də böyük dəyişikliklər baş verdi. Bütün günü kompüter qarşısında oturaraq işləmək, daha sonra yuxuya gedənə qədər televizora baxmaq və ya telefonda vaxt keçirmək bir çox insanların adətinə çevrilib. Avtomobil sürmək və ya pilləkənlərlə qalxmaq əvəzinə, hətta qısa məsafələrdə belə liftdən istifadə etməyi seçmək insanların daha az hərəkət etməsinə səbəb olub.1 Bəs, oturaq həyat tərzi sağlamlığa hansı təsirləri göstərir? Oturaq həyatın zərərləri ilə bağlı maraqlandığınız bütün təfərrüatlar üçün oxuyun…
Oturaq həyatın zərərləri nələrdir?
Oturaq həyat bir insanın gündə altı və ya daha çox saatını oturaraq və ya uzanaraq keçirməsi deməkdir. İnsan yalnız həyati fəaliyyətləri və gündəlik işləri yerinə yetirir və əhəmiyyətli fiziki fəaliyyətdən məhrumdur. Stolüstü işiniz varsa və bütün günü oturduqdan sonra divanda televizora baxaraq yuxuya gedirsinizsə, uzun müddət hərəkətsiz olmağın zərərləri ilə qarşılaşa bilərsiniz. Oturaq həyat tərzi ölümlə nəticələnə biləcək ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Oturaq həyatın zərərlərinə aşağıdakılar daxildir:
Ürək sağlamlığına mənfi təsir ola bilər
Hərəkətsizliyin ən bariz təsiri çəki artımıdır. Gün ərzində hərəkətsizliyi olan bir çox insan qida ilə istehlak etdikləri kaloriləri yandırmaqda çətinlik çəkir və bu, bədənin yağ saxlamasına səbəb ola bilər. Bədəndəki həddindən artıq yağ pis xolesterinin və qan təzyiqinin səviyyəsini artıraraq ürək xəstəliyi riskini artıra bilər. Ürək xəstəlikləri çox vaxt hərəkətsiz olmağın zərərləri arasında olan şəkərli diabet və böyrək xəstəlikləri ilə müşayiət olunur.
Qan dövranı azala bilər
Oturaq həyat əzələlərin daha az işləməsinə, onların elastikliyini itirməsinə və sərtləşməsinə səbəb ola bilər. Əzələ hərəkətlərindəki bu məhdudiyyət də qan axınının yavaşlamasına səbəb olur. Başqa sözlə, siz hərəkət etmədiyiniz zaman omba, qarın, ayaqlarınız və bütün digər bədən əzələləriniz gərgin olaraq qalır. Fəaliyyətin olmaması səbəbindən xüsusilə ayaq damarlarında qan laxtalanma ehtimalı artır. Dərin damar trombozu olaraq təyin olunan bu vəziyyət ürək və ağciyər kimi orqanlarda qan laxtalanmasına, yəni ağciyər emboliyasına səbəb ola bilər.
Maddələr mübadiləsi sürəti yavaşlata bilər
Metabolizm enerji əldə etmək üçün orqanizm tərəfindən həyata keçirilən bütün kimyəvi prosesləri əhatə edir. Hər bir fərd orqanizmin gündəlik funksiyalarını yerinə yetirməsi üçün lazım olan enerjini qidadan alır və hər bir fərdin enerji əldə etmə sürəti fərqlidir. Oturaq həyat tərzi enerji səviyyəsinin azalması və letarji hissinə səbəb olur. Uzun müddət hərəkətsiz olmağın hormon balansının pozulması, hipotiroidizm, hiperglisemiya, insulin müqaviməti kimi zərərləri maddələr mübadiləsi sürətini ləngidir.
Psixi Sağlamlığa mənfi təsir göstərə bilər
Hərəkətsizlik xarici dünya ilə daha az təmasda olmanıza səbəb ola bilər. Ünsiyyətcilliyin azalması depressiya və narahatlığa səbəb ola bilər. Bundan əlavə, demensiyaya qarşı həssaslığı və Alzheimer xəstəliyi riskini artıra bilər. Fiziki fəaliyyət beyin funksiyalarını tənzimləyən təsirli hormonların istehsalında mühüm rol oynayır. Xoşbəxtlik hormonu kimi tanınan endorfin hormonunun istehsalını və effektivliyini artıra bilər. Endorfin hormonu ifraz edildikdə, beyində xoşbəxtliklə əlaqəli reseptorlar aktivləşir və əhval-ruhiyyəni və motivasiyanı artıran müsbət emosiyalara səbəb ola bilər.
Sümük sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər
İnsan bədəni bir-biri ilə əlaqəli sümüklərin, oynaqların və əzələlərin mükəmməl harmoniyasından ibarətdir. Skelet sistemini təşkil edən bütün bu komponentlər bədənin dik durmasını və hərəkət etməsini təmin edir. Sümüklər bədənin ağırlığını daşımaq gücünə malikdir. Oynaqlar hərəkət rahatlığını təmin edir və əzələlər bütün bədən toxumalarını əhatə edən və bədənə hərəkət qabiliyyətini təmin edən komponentlərdir. Hərəkətsizlik skelet sistemini təşkil edən bütün bu komponentlərin zamanla zəifləməsinə səbəb olur. Onurğa problemlərinə və duruş pozğunluğuna səbəb ola bilər. Bundan əlavə, həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərən osteoporoz da daim hərəkətsiz olmağın zərərləri arasındadır. Sümüklərin zəifləməsi nəticəsində yaranan qırıqlarla xarakterizə olunan osteoporoz ölümlə nəticələnə bilən ciddi sağlamlıq problemidir. Sümük sıxlığı azalır və adi bir düşmə halında belə sümüklər qırıla bilər.
Bədən Ağrısına səbəb ola bilər
Bütün günü kompüter və televizor qarşısında oturmaq və ya mobil telefondan istifadə etmək boyun, arxa və çiyin əzələlərində gərginliyə səbəb ola bilər. Uzun saatlar eyni vəziyyətdə hərəkətsiz qalmaq əzələlərin, sümüklərin və oynaqların normal duruşunu poza və bədən ağrılarına səbəb ola bilər. Eyni zamanda bütün günü oturmaq orqanizmin gecə istirahət ehtiyacını azaldır və yuxusuzluğa səbəb ola bilər. Gecələr yatmamaq ertəsi gün sizi yorğun və gərgin hiss etdirə bilər ki, bu da stresslə əlaqəli bədən ağrılarına səbəb ola bilər.
İmmunitet sisteminə mənfi təsir göstərə bilər
Hərəkətsizlik həzm sistemindən qan dövranı sisteminə, beyin funksiyalarının tənzimlənməsinə və depressiyaya qədər bütün bədən sistemlərinə zərərli təsir göstərir. Bunlardan biri də onun immunitet sisteminə təsiridir. İmmunitet sistemi orqanizmi infeksiyalara səbəb olan mikroorqanizmlərdən və kimyəvi birləşmələrdən qoruyan təbii müdafiə mexanizmidir. İmmunitet sisteminin zəifləməsi insanın xəstəliklərə tutulma riskini artıra və ümumi sağlamlığın pisləşməsinə səbəb ola bilər. Oturaq həyat tərzi orqanizmin özünü bərpa etmək və zədələnmiş toxumaları bərpa etmək qabiliyyətini azaldır. İmmunitet sistemindəki orqanların, fermentlərin, hormonların və digər hüceyrələrin öz funksiyalarını yerinə yetirməsini çətinləşdirə bilər. Müntəzəm fiziki fəaliyyətlə immunitet sistemini gücləndirə və ümumi sağlamlığı qorumağa kömək edə bilərsiniz. Həftədə bir neçə gün orta səviyyədə gəzintilər və ya yoqa və pilates kimi fəaliyyətlər immunitet funksiyalarını dəstəkləyə bilər.
